Hoe stimuleren we langetermijndenken in onze strategische planning?

De stille killer van organisaties? Kortetermijnfocus. Volgens experts is het hebben van een kortetermijnvisie een van de snelste manieren om je bedrijf om zeep te helpen. Met een kortetermijnstrategie kun je alle veldslagen winnen, maar de oorlog nog steeds verliezen omdat je simpelweg de verkeerde veldslagen gekozen hebt. Herken je dit? De maandelijkse targets, de kwartaalcijfers, de jaarlijkse planning die eigenlijk al achterhaald is voordat de inkt droog is. In sommige sectoren is het tempo van verandering zo groot dat tegen de tijd dat het strategische plan op tafel komt het verhaal al achterhaald is.

Toch zijn er organisaties die het wel lukt. Door het herkennen van kansen en bedreigingen ben je wendbaarder en flexibeler. Organisaties die bewust investeren in langetermijndenken, die verder kijken dan de volgende kwartaalrapportage. Die durven te anticiperen op trends die nog niet mainstream zijn, op uitdagingen die nog niet urgent voelen. Maar hoe doe je dat? Hoe doorbreek je de cyclus van korte termijn brandjes blussen en bouw je een organisatie die écht toekomstbestendig is?

In dit artikel ontdek je concrete methoden, bewezen strategieën en praktische tools om langetermijndenken te laten bloeien in je strategische planning. Van toekomstverkenning tot wendbare strategie, van scenarioplanning tot visie-ontwikkeling. Want de toekomst behoort toe aan organisaties die vandaag al aan morgen denken.

Waarom falen de meeste strategische plannen?

De harde waarheid? In veel gevallen zijn organisaties er van overtuigd dat ze een langetermijnstrategie hanteren, maar wordt het topmanagement toch enkel beloond op de kortetermijndoelstellingen. Wat betreft is dat een signaal dat ze simpelweg niet begrijpen dat een langetermijnstrategie vereist dat de organisatie, het management en de beloning op een andere manier ingericht moet worden. Het probleem zit dieper dan alleen een gebrek aan visie. Het zit in onze systemen, onze cultuur, onze beloningsstructuren.

Maar er is meer. Organisaties die failliet gaan, hebben vaak de slag gemist door te lang te blijven hangen in hun veilige paradigma. Ze zijn visieloos, richten zich op de korte termijn, nemen geen moeilijke keuzes en gaan hetzelfde proberen nog beter te doen of met minder kosten. Ze blijven gevangen in wat werkte in het verleden, in plaats van te anticiperen op wat nodig is voor de toekomst.

De eerste stap naar langetermijndenken is dan ook confrontatie met deze realiteit. Een strategisch plan biedt een kader voor besluitvorming. Het helpt bedrijfsleiders om keuzes te maken die passen bij de langetermijndoelen van het bedrijf. Zo voorkom je impulsieve beslissingen die wellicht op korte termijn winst opleveren, maar op de lange termijn schadelijk zijn voor de groei.

De kunst van het toekomstverkennen

Langetermijndenken begint met nieuwsgierigheid naar de toekomst. Toekomstverkennen van Freija van Duijne laat zien hoe organisaties systematisch kunnen anticiperen op ontwikkelingen die nog niet zichtbaar zijn op de radar van de concurrentie.

Een toekomstverkenning is veel meer dan forecasting of trend-watching. Het is een manier om je organisatie mentaal voor te bereiden op meerdere scenario's. Door het herkennen van kansen en bedreigingen ben je wendbaarder en flexibeler. Denk aan het als een soort mentale voorbereiding op verschillende toekomsten - niet omdat je precies weet wat er gaat gebeuren, maar omdat je je organisatie weerbaar maakt voor wat er ook komt.

In de praktijk betekent dit dat je regelmatig stilstaat bij vragen als: Welke maatschappelijke ontwikkelingen kunnen impact hebben op ons bedrijf? Welke technologische trends kunnen onze sector disrupteren? Hoe zien onze klanten er over vijf jaar uit? Sterke strategische denkers houden overzicht over korte- en langetermijnplanning. Ze begrijpen de visie van hun organisatie, challengen die visie aan de huidige marktontwikkelingen en trends en stellen prioriteiten en doelen vast.

Van rigide planning naar wendbare strategie

Hier ligt een cruciale paradox: hoe kun je langetermijndenken combineren met de noodzaak om wendbaar te blijven? Einde van strategie !? van Ard-Pieter de Man geeft het antwoord. Hij laat zien dat succesvolle organisaties niet minder strategisch zijn geworden, maar juist meer wendbaar in hoe ze hun langetermijnvisie realiseren.

Wendbare strategie betekent niet dat je geen langetermijnvisie hebt. Integendeel. Wendbaarheid is alles. Beperk het plannen tot enkele richtlijnen. Zie elk plan als een Betaversie dat al doende verbeterd wordt. Het betekent dat je een duidelijk beeld hebt van waar je naartoe wilt, maar flexibel bent in hoe je er komt.

De sleutel ligt in het onderscheid tussen doelen en middelen. Je langetermijndoelen kunnen stabiel blijven, terwijl je tactiek en operationele aanpak voortdurend evolueert. Zonder strategische visie is het moeilijk balanceren tussen langetermijnpositionering en snellere tactische en operationele beslissingen. Denk aan het als een bergbeklimmer: je weet welke top je wilt bereiken, maar je past je route aan op basis van het weer, de omstandigheden en nieuwe inzichten onderweg.

Scenarioplanning: voorbereid op multiple futures

Een van de krachtigste tools voor langetermijndenken is scenarioplanning. Strategische personeelsplanning in 6 stappen van Monique ten Hagen laat zien hoe je verschillende toekomstscenario's kunt ontwikkelen en je organisatie daarop kunt voorbereiden.

Scenarioplanning gaat niet over het voorspellen van dé toekomst, maar over het verkennen van meerdere mogelijke toekomsten. Je ontwikkelt bewust verschillende scenario's - optimistisch, pessimistisch, meest waarschijnlijk - en bekijkt wat elk scenario betekent voor je strategie. Strategische planning omvat een grondige analyse van de markt en concurrentie. Zo kan een bedrijf nieuwe kansen identificeren en zich aanpassen aan veranderingen in de markt.

Het mooie van scenarioplanning is dat het je dwingt om beyond-the-obvious te denken. Het helpt je om mentale modellen uit te dagen en je voor te bereiden op discontinuïteiten. Als je bijvoorbeeld drie scenario's hebt voor de ontwikkeling van je sector, kun je strategieën ontwikkelen die robuust zijn onder verschillende omstandigheden.

Visie als fundament voor langetermijndenken

Zonder krachtige visie geen langetermijndenken. Kus de visie wakker van Hans van der Loo laat zien hoe je een visie ontwikkelt die niet alleen inspireert, maar ook daadwerkelijk richting geeft aan strategische beslissingen.

Een effectieve visie bestaat uit vier elementen: hoger doel, gewaagd doel, kernwaarden en kernkwaliteiten. Deze elementen samen vormen een coherent geheel dat de organisatie richting geeft, mensen verbindt en energie opwekt. Om toch richting te geven aan de organisatie zoekt men het in de visie of missie.

Maar hier schuilt een gevaar: visies die te abstract zijn, te veel jargon bevatten of te weinig onderscheidend zijn. Organisatie die betrokken personeel wensen die zullen een lange termijn visie moeten hanteren waarbij alle processen zijn afgestemd op het doel. Een goede visie is niet alleen inspirerend, maar ook praktisch bruikbaar als kompas voor strategische beslissingen.

Strategische tools voor de praktijk

StrategieCanvas van Ton Speet biedt een concrete methodiek voor strategievorming die langetermijndenken faciliteert. Het canvas helpt je om bewuste, onderbouwde en scherpe keuzes te maken die aansluiten op de competenties van je organisatie en de ontwikkelingen in de markt.

Strategievorming is geen lineair proces. Strategische planning is een proces waarmee bedrijfsleiders hun visie op de groei van hun organisatie in kaart brengen en hoe ze dit gaan bereiken. Het strategische planningsproces informeert de beslissingen, groei en doelen van je organisatie. Strategische planning helpt je de langetermijndoelen van je bedrijf duidelijk te definiëren en in kaart te brengen hoe je kortetermijndoelen en werk je zullen helpen ze te bereiken.

De kunst is om flexibel te bewegen tussen verschillende fasen van strategievorming - richten, analyseren, matchen en kiezen - terwijl je consequent blijft in je langetermijnvisie. Als je doelen en doelstellingen je bestemming op een kaart zijn, is je strategische plan je navigatiesysteem.

Organisatiecultuur als katalysator

Langetermijndenken is niet alleen een kwestie van planning, maar van cultuur. Organiseren met toekomst van Guido van de Wiel toont hoe je een organisatiecultuur creëert die natuurlijk naar de toekomst kijkt.

Het gaat om het creëren van een omgeving waar mensen gestimuleerd worden om verder te kijken dan hun directe takenpakket. Je stimuleert strategisch denken door met anderen te praten, discussiëren en je te verplaatsen in iemand anders' oogpunt. Waak voor de waan de dag, zorg dat je werknemers weten wat je strategische doelen zijn. En die van je klanten. Ga regelmatig na of je operationele taken nog steeds in dienst staan van je strategie.

Een organisatie met toekomst denkt in systemen, niet in silo's. Het stimuleert dwarsverbanden, interdisciplinaire teams en cross-functionele samenwerking. Stimuleer je medewerkers zich te abonneren op publicaties en blogs voor een overzicht van het grote geheel. Organiseer interne netwerkevenementen. Mix mensen van verschillende afdelingen en bespreek een aantal aangedragen onderwerpen die relevant zijn voor bedrijfsdoelen- en uitdagingen.

Leiderschap voor de lange termijn

Langetermijndenken vereist een ander type leiderschap. De High Performance Organisatie, deel 2 van Jan-Dirk den Breejen laat zien hoe leiders een cultuur van langetermijndenken kunnen stimuleren.

Het gaat om leiders die durven te investeren in initiatieven waarvan de opbrengst pas over jaren zichtbaar wordt. Organisaties moeten de inspanningen van het projectteam waarderen en pas na verloop van tijd met eventuele tussenkomsten beoordelen op de opbrengst. Of anders gezegd organisaties die onmiddellijk hun investering willen zien opbrengen denken op korte termijn in plaats van lange termijn.

Effectieve leiders combineren visie met pragmatisme. Ze kunnen het grote plaatje schetsen, maar vertalen dit ook naar concrete acties voor vandaag. Investeren in projecten zonder lange termijn visie en/of zonder de nodige opvolging zijn gedoemd te falen. Dit geldt helemaal als er geen KPI's of meetbare elementen in project worden gestopt.

Van visie naar vitale organisatie

De reis naar langetermijndenken is een transformatieproces. Op weg naar een vitale organisatie van Henk Jan Kamsteeg benadrukt dat dit begint met een visie en het omarmen van het belang van een vitale organisatie.

Het bouwen van een organisatie die natuurlijk naar de toekomst kijkt, is geen sprint maar een marathon. Strategische planning is de sleutel tot duurzame bedrijfsgroei. Het helpt bedrijven om hun langetermijndoelen te bereiken, middelen efficiënt te beheren en zich aan te passen aan een snel veranderende zakelijke omgeving. Het is een investering in de toekomst van een bedrijf en een cruciale stap voor iedereen die streeft naar zakelijk succes.

Een vitale organisatie is een organisatie die intrinsiek gedreven is om te leren, te groeien en te anticiperen op verandering. Het is een organisatie waar langetermijndenken niet geforceerd hoeft te worden, maar vanzelf ontstaat uit nieuwsgierigheid en ambitie.

Toekomstbestendig transformeren

Soms betekent langetermijndenken dat je huidige businessmodel fundamenteel moet herzien. Sloop je bedrijf, niet je toekomst van Eric de Jong laat zien hoe je je organisatie kunt transformeren naar een toekomstgerichte organisatie.

Transformatie vereist moed. Veel organisaties hebben moeite met het loslaten van een business model waar een markt voor is en vandaag de dag nog winstgevend is. Maar echte langetermijndenkers durven het bekende los te laten voor het onbekende maar veelbelovende.

Het gaat om het vermogen om je organisatie opnieuw uit te vinden voordat de markt je daartoe dwingt. Strategische planning is een proces waarbij een bedrijf bepaalt wat zijn langetermijndoelen zijn en hoe het die doelen kan bereiken. Het gaat om het analyseren van de huidige situatie van het bedrijf, het ontdekken van kansen en bedreigingen in de markt, het stellen van duidelijke doelen en het plannen van acties om die doelen te bereiken. Een strategisch plan is als een routekaart die het bedrijf leidt naar waar het wil zijn.

Europees perspectief op langetermijndenken

Nieuw Europees Organiseren van Jaap Jan Brouwer biedt een alternatief voor kortetermijndenken door te pleiten voor een Europese manier van organiseren waarin langetermijnwaardecreatie centraal staat.

Europees organiseren betekent kijken naar maatschappelijk belang, vakmanschap en duurzame relaties in plaats van alleen aandeelhouderswaarde. Veel organisaties zien strategische planning als een proces, waarin wordt bepaald hoe de organisatie zich op lange termijn gaat ontwikkelen. Het is een perspectief dat ruimte creëert voor echte langetermijnvisie.

Dit model biedt een kader voor organisaties die willen investeren in duurzame groei in plaats van kwartaalkapitalisme. Het erkent dat echte waardecreatie tijd nodig heeft en dat de beste strategieën vaak pas na jaren hun vruchten afwerpen.

Conclusie: De toekomst begint vandaag

Langetermijndenken in strategische planning is geen luxe, maar een noodzaak. Hoe blijf je aan de lange termijn denken als er altijd zoveel gebeurt op de korte termijn? Het antwoord ligt in het ontwikkelen van systematische processen, culturen en competenties die langetermijndenken natuurlijk maken.

De organisaties die de komende jaren floreren, zijn degenen die nu investeren in toekomstverkenning, scenarioplanning en wendbare strategieën. Die visie ontwikkelen die verder reikt dan de volgende kwartaalcijfers. Die culturen creëren waar nieuwsgierigheid naar de toekomst wordt gewaardeerd en beloond.

Begin vandaag. Stel je organisatie de vraag: welke trends zien we die over vijf jaar mainstream kunnen zijn? Welke vaardigheden hebben we nodig die we nu nog niet hebben? Welke partnerships moeten we nu aangaan voor toekomstige kansen? Strategische planning kan helpen bij het stellen van doelen en het nemen van beslissingen door je in staat te stellen in kaart te brengen hoe je bedrijf in de komende drie tot vijf jaar naar de visie en missieverklaringen van je organisatie toe zal werken. Als je het traject van je bedrijf ziet als een lijn op een kaart, kan een strategisch plan je helpen beter te kwantificeren hoe je van punt A (waar je nu bent) naar punt B (waar je over een paar jaar wilt zijn) zult komen.

Want uiteindelijk is langetermijndenken geen eigenschap van organisaties, maar van mensen. Van leiders die durven te dromen, van teams die durven te experimenteren, van culturen die durven te investeren in onzekere maar veelbelovende toekomsten. De toekomst behoort toe aan degenen die er vandaag al mee bezig zijn.